Odrzucenie spadku – termin, procedura i skutki prawne
Opublikowano:Informacja o powołaniu do spadku bywa źródłem nie tylko radości, ale i poważnych obaw. Dzieje się tak, ponieważ dziedziczenie to nie tylko przejęcie majątku, ale również odpowiedzialność za długi spadkodawcy. Prawo spadkowe przewiduje jednak mechanizm obronny – możliwość odrzucenia spadku. Jako adwokaci z Bydgoszczy, często spotykamy się z pytaniami, jak to zrobić skutecznie. W niniejszym artykule wyjaśniamy kluczowe terminy, procedury i konsekwencje związane z tą decyzją.
Spadek, czyli aktywa i pasywa
Zgodnie z polskim prawem, spadek to ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego. Jak stanowi art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego, w skład spadku wchodzą nie tylko aktywa (np. nieruchomości, oszczędności, samochód), ale również pasywa, czyli długi (np. niespłacone kredyty, pożyczki, zaległości czynszowe).
Obecnie domyślną formą przyjęcia spadku jest przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że odpowiedzialność spadkobiercy za długi jest ograniczona do wartości odziedziczonego majątku. Mimo to, w sytuacji, gdy długi znacząco przewyższają wartość aktywów lub gdy spadkobierca nie chce angażować się w skomplikowane postępowanie spadkowe, najlepszym rozwiązaniem może być całkowite odrzucenie spadku.
Kluczowy termin: 6 miesięcy na podjęcie decyzji
Najważniejszą informacją dla każdego potencjalnego spadkobiercy jest termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Zgodnie z art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610, z późn. zm.):
„Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.”
Co to oznacza w praktyce?
- Dla spadkobiercy ustawowego (np. dziecka, małżonka) termin ten biegnie najczęściej od dnia, w którym dowiedział się o śmierci spadkodawcy.
- Dla dalszych krewnych (np. wnuków) termin biegnie od dnia, w którym dowiedzieli się, że powołani przed nimi spadkobiercy (np. ich rodzice) odrzucili spadek.
- Dla spadkobiercy testamentowego termin liczy się od dnia, w którym dowiedział się o istnieniu i treści testamentu powołującego go do dziedziczenia.
Niezłożenie żadnego oświadczenia w powyższym terminie jest równoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Choć chroni to przed nieograniczoną odpowiedzialnością za długi, wciąż wiąże się z koniecznością uczestnictwa w postępowaniu spadkowym.
Jak skutecznie odrzucić spadek? Procedura krok po kroku
Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć na dwa sposoby, a wybór zależy od preferencji spadkobiercy.
1. Oświadczenie przed sądem
Spadkobierca może złożyć oświadczenie ustnie do protokołu lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym w sądzie rejonowym właściwym dla swojego miejsca zamieszkania lub w sądzie spadku (sądzie ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy). Dla osób, których interesuje odrzucenie spadku w Bydgoszczy, właściwym będzie Sąd Rejonowy w Bydgoszczy, a konkretnie jego wydział cywilny. Należy złożyć wniosek o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku, dołączając do niego:
- Odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy.
- Dokumenty potwierdzające pokrewieństwo ze zmarłym (np. odpis aktu urodzenia, aktu małżeństwa).
- Potwierdzenie uiszczenia opłaty sądowej (obecnie 100 zł).
2. Oświadczenie przed notariuszem
Jest to często szybsza i prostsza droga. Wystarczy udać się do dowolnej kancelarii notarialnej z wymaganymi dokumentami (dowód osobisty, akt zgonu spadkodawcy). Notariusz sporządzi oświadczenie w formie aktu notarialnego, które ma taką samą moc prawną jak oświadczenie złożone w sądzie. Następnie notariusz ma obowiązek przesłać taki akt do właściwego sądu spadku.
Skutki prawne odrzucenia spadku
Skutek odrzucenia spadku jest jednoznaczny i precyzyjnie określony w art. 1020 Kodeksu cywilnego. Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.
Oznacza to, że jego udział spadkowy przechodzi na kolejne osoby w linii dziedziczenia. W praktyce, jeśli spadek odrzuci dziecko zmarłego, to w jego miejsce do dziedziczenia powołane zostają jego dzieci (czyli wnuki spadkodawcy). To niezwykle ważna konsekwencja, o której należy pamiętać. Jeśli wnuki są małoletnie, do odrzucenia spadku w ich imieniu konieczna jest uprzednia zgoda sądu.
Decyzja o odrzuceniu spadku jest jednym z najważniejszych kroków w postępowaniu spadkowym, chroniącym przed niechcianymi długami. Kluczowe jest dochowanie 6-miesięcznego terminu i dopełnienie formalności w sądzie lub u notariusza. W razie jakichkolwiek wątpliwości lub skomplikowanej sytuacji rodzinnej, warto skonsultować swoją sprawę. Profesjonalna pomoc prawna w Bydgoszczy, świadczona przez doświadczonego adwokata, pozwoli na analizę stanu majątku spadkowego i podjęcie najkorzystniejszej decyzji.
Kancelaria Ewy Niemirskiej w Bydgoszczy zajmuje się szerokim spektrum spraw - od prawa karnego po prawo spadkowe. Zapraszamy do kontaktu.
